ZDOLNOŚĆ SĄDOWA I PROCESOWA

Zakładanie i rejestracja spółek + Obsługa księgowa + Obsługa prawna

www.matysiak-kancelaria.pl

 

Zob. Kodeks Postępowania Cywilnego

(art.64-71 KPC).

Zdolność sądowa = przymiot danego podmiotu pozwalający na przeprowadzenie z jego udziałem ważnego postępowania sądowego.

Zdolność sądowa jest atrybutem zdolności prawnej i (wg SN) można przyjąć, że każdy podmiot mający zdolność prawną ma zdolność sądową (ale nie zawsze odwrotnie).

4 grupy podmiotów, którym przysługuje zd. sądowa:

1. podmioty objęte definicją z art. 64 § 1 i 2 KPC – tj. osoby fizyczne (art. 8 i 927 § 2 KC, art. 599 KPC oraz art. 182 KRO – ad nasciturus), osoby prawne (art. 33 KC), jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną oraz organizacje społeczne dopuszczone do działania na podstawie obowiązujących przepisów, choćby nie miały osobowości prawnej (np. stowarzyszenia zwykłe);
   
2. podmioty samodzielne niebędące osobami prawnymi, a mające zdolność prawną – np. handlowe spółki osobowe, wspólnota mieszkaniowa (art. 6 ust. o własności lokali), spółki kapitałowe w organizacji;
   
3. podmioty niesamodzielne, którym przepisy szczególne przyznają samodzielną pozycję w postępowaniu sądowym – np. prokurator (art. 7 KPC), pracodawca w sprawach z zakresu prawa pracy (art. 460 § 1 KPC), organy rentowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 460 § 1 KPC i art. 3 KP); przedsiębiorcy w postępowaniach gospodarczych (art. art. 479⁷ KPC), Prezes UOKiK i inne podmioty wskazane w art. 479²⁹ § 1 i 2 KPC – w sprawach z zakresy ochrony konkurencji;
   
4. podmioty działające w sprawach dotyczących praw i obowiązków związanych z wydzieloną masą majątkową, tj. wykonawca testamentu (art. 988 § 2 KC), kurator spadku (art. 667 § 2 w zw. z art. 935 § 1 KPC), zarządca egzekucyjny nieruchomości (art. 935 § 2 KPC), syndyk masy upadłościowej (art. 173 i nast. Prawa upadłościowego i naprawczego).
   

Zgodnie z orzecznictwem SN, nie posiadają zdolności sądowej np. komitety rodzicielskie, komitety budowy świetlic osiedlowych, domów kultury.

Brak zdolności sądowej stanowi przeszkodę procesową, którą sąd ma obowiązek wziąć pod rozwagę z urzędu, w każdym stanie sprawy (art. 202 KPC). Brak zdolności sądowej może mieć charakter pierwotny lub następczy, w oby przypadkach może być on usuwalny albo nieusuwalny. Jeżeli postępowanie toczyło się z udziałem podmiotu dotkniętego pierwotnym nieusuwalnym brakiem zdolności sądowej, sąd powinien wydać postanowienie o zniesieniu postępowania i odrzuceniu pozwu (art. 71 i 199 § 1 pkt 3 KPC).

W przypadku następczego braku zdolności sądowej, sąd powinien wydać postanowienie o zawieszeniu postępowania (art. 174 § 1 pkt 1 KPC), a następnie – w terminie 3 lat od daty postanowienia o zawieszeniu – postanowienie o umorzeniu postępowania (art. 182 § 1 KPC).

Zdolność procesowa = zdolność do samodzielnego podejmowania wszystkich czynności procesowych, jak i bycia podmiotem, wobec którego inne osoby mogą dokonywać czynności procesowych ze skutkiem prawnym w procesie cywilnym.

Konieczną jej przesłanką jest zdolność sądowa (ale nie odwrotnie), a zakres zdolności sądowej determinuje zakres zdolności procesowej.

Zdolność procesową mają os. fiz. mające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne, inne jednostki organizacyjne i org. społ. dopuszczone do działania na podstawie obowiązujących przepisów (przy czym – zdaniem H. Pietrzykowskiego – definicję tę należy rozumieć w ten sposób, że zdolność procesową ma każdy podmiot niebędący os. fiz., a mający zdolność sądową).

Zdolność procesowa podmiotów niebędących os. fiz. jest zawsze pełna. W przypadku osób fiz. zdolność procesowa może być pełna, ograniczona, albo może występować brak tej zdolności. Os. fiz. jest wyposażona w zdolność procesową w takim zakresie, w jakim jest wyposażona w zdolność do czynności prawnych, a więc:

• osoby mające pełną zdolność do czynności prawnych: pełnoletnie i nie- ubezwłasnowolnione (art. 10 i 11 KC oraz art. 12 i 15 KC) mają pełną zdolność procesową;
  
• osoby mające ogr. zdolność do czynności prawnych: małoletni, którzy ukończyli 13 lat oraz os. ubezwłasnowolnione częściowo (art. 15 KC), a także osoby, dla których ustanowiono doradcę tymczasowego (art. 549 § 1 KPC) mają ograniczoną zdolność procesową = zdolność procesowa w pełnym zakresie ale tylko w sprawach wynikających z czynności, których mogą dokonywać samodzielnie – np. art. 20-22 KC, art. 190 KP.
  
• osoby, które nie ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie nie mają zdolności procesowej (osoby te mogą działać przed sądem jedynie poprzez przedstawiciela ustawowego, ustanowionego w oparciu o ustawę bądź orzeczenie sądu lub pełnomocnika ustanowionego przez przedstawiciela ustawowego).
  

Skarb Państwa: do podejmowania czynności procesowych w imieniu SP uprawniony jest odpowiedni organ tej państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie (tzw. statio fisci) lub odpowiedni organ jednostki nadrzędnej ale w zakresie określonym ustawą z 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa za SP czynności procesowe podejmuje Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa, która jest instytucjonalnym pełnomocnikiem SP.

Brak zdolności procesowej stanowi przeszkodę procesową, którą sąd zobowiązany jest wziąć z urzędu pod rozwagę w każdym stanie sprawy (art. 202 KPC).

W przypadku pierwotnego braku zdolności procesowej powoda, sąd powinien wydać postanowienie o tymczasowym dopuszczeniu powoda do czynności procesowych i wyznaczyć przedstawicielowi ustawowemu termin do działania za powoda przez wstąpienie do procesu i ew. zatwierdzenie czynności powoda – pod rygorem zniesienia postępowania i odrzucenia pozwu (art. 199 § 1 pkt 3 w zw. z art. 70 § 1 KPC). Jeżeli powód nie ma przedstawiciela ustawowego sąd powinien zwrócić się o jego ustanowienie do sądu opiekuńczego (art. 70 § 1 KPC).

W przypadku pierwotnego braku zdolności procesowej pozwanego, sąd powinien zobowiązać powoda do wskazania w terminie tygodniowym osoby i adresu przedstawienie ustawowego pozwanego lub zawiadomienia o potrzebie ustanowienia takiego przedstawiciela (art. 130 KPC).

Następczy brak zdolności procesowej uzasadnia umorzenie postępowania na podstawie art. 174 § 1 KPC.

Brak zdolności procesowej może występować tylko u osób fizycznych, u podmiotów niebędących os. fiz. może wystąpić natomiast brak organu powołanego do ich reprezentowania lub brak w składzie takiego organu uniemożliwiający jego działanie. Gdy braki te dotyczą powoda, sąd powinien wyznaczyć odpowiedni termin na uzupełnienie braków, pod rygorem zniesienia postępowania i odrzucenia pozwu (art. 70, 71 i 199 § 1 pkt 3 KPC). Gdy braki dotyczą pozwanego sąd powinien zawiesić postępowanie i zwrócić się do sądu opiekuńczego o ustanowienie kuratora (art. 42 KC), a następnie podjąć postępowanie z jego udziałem (art. 182 KPC).

Postępowanie prowadzone z udziałem strony, która nie ma zdolności sądowej albo procesowej jest nieważne (art. 379 pkt 2 KPC). Nieważność jest podstawą środka zaskarżenia, którą sąd II instancji i Sąd Najwyższy biorą pod rozwagę z urzędu (art. 378 §1 i art. 398¹³ § 1 KPC); może być także podstawą skargi o wznowienie postępowania (art. 401 pkt 1 KPC).

Linki sponsorowane

*** KANCELARIA RADCÓW PRAWNYCH *** *** BIURO RACHUNKOWE *** *** DORADCA PODATKOWY *** Zakładanie spółek + Obsługa księgowa ul. Grunwaldzka 38A/5, Poznań tel. (061) 86-888-05 www.ksiegowa-poznan.pl